Naszą podróż rozpoczniemy od wizyty w Muzeum Wsi Radomskiej. W tym niezwykle urokliwym miejscu będziemy mogli poczuć się jak na XIX-wiecznej wsi, która była w dużej mierze inspiracją dla Jacka Malczewskiego, ale do samego artysty dojdziemy za chwilę. Zapoznamy się ze sztuka ludową, która nie jest reprezentowana jedynie przez malarstwo czy rzeźbę, ale również poprzez rzemiosło.
Muzeum Wsi Radomskiej zaprasza na spotkanie ze sztuką ludową oraz sztuką nieprofesjonalną. Bogate zbiory, liczne wystawy czasowe oraz stałe ekspozycje w obiektach muzealnych ukazują piękno sztuki ludowej, będącej istotnym elementem kultury narodowej.
Sztuka ludowa przenika różne dziedziny życia mieszkańców wsi. Jej elementy dostrzec można nie tylko w rzeźbie czy malarstwie, ale i w rzemiośle, czego najlepszym przykładem są bogato zdobione wyroby tkackie, garncarskie czy kowalskie. Jest to zróżnicowana dziedzina, w jej obrębie wyróżnić możemy sztukę przedstawiającą oraz zdobnictwo.
Sztuka przedstawiająca prezentowana jest w Muzeum Wsi Radomskiej w trakcie wystaw czasowych oraz na ekspozycji stałej w obiektach muzealnych. Odnosi się ona do charakteru religijności mieszkańców wsi. Dzieła ukazują często wizerunki Matki Boskiej, świętych patronów, współcześnie są to również przedstawienia natury świeckiej, obrazujące sceny z życia wsi.
Sztuka zdobnicza ma na celu upiększyć codzienne życie, uczynić przestrzeń kolorową i swojską dla ludzi w niej przebywających. Na co dzień na stałej ekspozycji w Muzeum Wsi Radomskiej oglądać można chałupy przystrojone w wycinanki, pająki, bibułowe kwiaty, papierowe firanki, kowalskie wyroby z żelaza. Ponadto w okresach przedświątecznych prezentowane są szczególne sposoby zdobień wnętrz, z uwzględnieniem różnych okresów w historii wsi radomskiej, różnic miedzy sposobami świętowania wśród zamożnych i ubogich chłopów.
Średni czas zwiedzania: 2-3 godz.
Aby dotrzeć na cmentarz rzymskokatolicki, spod skansenu musimy jechać ulicami Starokrakowską i Limanowskiego (tuż za skrzyżowaniem świetlnym zaczyna się teren nekropolii).
Została ona założona w 1812 lub w 1813 roku na terenach podarowanych przez radomianina Łodwigowskiego. Jest to miejsce pochówku osób zasłużonych dla oświaty i kultury polskiej oraz powstańców i żołnierzy walczących o wolną Polskę. Cmentarz miał pierwotnie powierzchnię około 2 mórg, lecz wraz z wyczerpywaniem się miejsca i rosnącymi potrzebami był powiększany. W 1849 roku dokupiono grunty o powierzchni 7 mórg i 34 prętów. Pięć lat później rozpoczęto prace nad wzniesieniem muru wokół cmentarza. Przy okazji tych prac wzniesiono także murowaną bramę z przybudówkami mieszczącymi izbę przedpogrzebową oraz izbę przeznaczoną dla grabarza. Brama miała także wieżyczkę z dwoma dzwonami. W 1876 roku powiększono cmentarz o 4 morgi i 8 prętów, a wkrótce potem o kolejne 5 mórg i 217 prętów, gdyż poprzednio zakupione grunty okazały się niewystarczające. Wieża w pierwotnie wzniesionej bramie zawaliła się w wyniku burzy w 1889 roku. W latach dziewięćdziesiątych XIX wieku założono księgi cmentarne i zbudowano przy pierwszej bramie dom ogrodnika, który zajął się sadzeniem drzew wzdłuż alei i pielęgnowaniem roślinności. Do 1891 roku pochowano na cmentarzu 40 672 osób.
Następnie jedziemy wzdłuż ulicy Limanowskiego w kierunku centrum miasta. Za niecałe 2 km, tuż przed skrzyżowaniem, skręcamy w ulicę Przechodnią, kierując się w stronę Placu Starego Miasta.
Wraz z pobliską dzielnicą i grodziskiem „Piotrówka”, Plac Starego Miasta stanowi zalążek dawnego Radomia. Zabudowa jest tu niska z powodu podmokłego terenu. Tu znajduje się także kościół św. Wacława.
Jest najstarszym obiektem sakralnym w Radomiu. Początkowo był to drewniany kościół, który został przebudowany w stylu gotyckim, charakterystycznym dla średniowiecznych świątyń. W swojej historii kościoł ten pełnił różne funkcje, m.in. magazynu, więzienia i szpitala. Dzięki pomocy biskupa Gołębiowskiego od 1978 roku obiekt powrócił pod opiekę Kościoła.
Kolejnym punktem na trasie są odrestaurowane pozostałości zamku królewskiego wzdłuż ulicy Wałowej. Dawny zamek w Radomiu został wzniesiony w połowie XIV wieku przez króla Kazimierza Wielkiego. Był on siedzibą królów polskich podczas ich pobytu w mieście, a także siedzibą starostów radomskich. Od 1481 do 1483 roku z radomskiego zamku Królestwem Polskim zarządzał Kazimierz Jagiellończyk, który jest patronem miasta.
Na południowej ścianie Muzeum im. Jacka Malczewskiego znajdują się średniowieczne mury obronne wraz z pozostałościami po Bramie Iłżeckiej i przedbramie. Warto zauważyć, że mury zostały wzniesione głównie z kamienia i cegły. Ilustracje z XVI wieku umożliwiają przedstawienie miniaturowego modelu pierwotnego wyglądu zamku. Do naszych czasów zachowały się nieliczne relikty średniowiecznego planu miejskiego, czyli układ ulic i dawnego rynku. W 1505 roku uchwalono tu konstytucję Nihil novi (z łac. nic nowego), która ograniczała kompetencje króla. Na ścianach pozostałego domu wielkiego znajduje się tablica upamiętniająca to wydarzenie.
Tuż obok zamku znajduje się kościół farny pw. św. Jana Chrzciciela, na który warto poświęcić chwilę czasu. Został on wzniesiony w XIV wieku przez króla Kazimierza Wielkiego w stylu gotyckim. Dawniej z wieży kościoła grany był hejnał miejski. Uwagę zwraca styl światyni. Charakterystyczne okienne łuki, czerwona cegła, sklepienie krzyżowo-żebrowe ukazują kunszt gotyckiego stylu, który zachował się do czasów dzisiejszych. W kościele tym ochrzczono wielu znanych Polaków, m.in. Jacka Malczewskiego i Tytusa Chałubińskiego. W środku mieszczą się tablica z informacją o Malczewskim oraz stara chrzcielnica. Warto także zwrócić uwagę na teren wokół świątyni. Na placu znajdują się 3 posągi: kamienny krzyż, XIX-wieczna rzeźba Chrystusa u słupa oraz posąg św. Jana Nepomucena. Niestety, bardzo trudno jest zajrzeć do wnętrza kościoła, gdyż przeważnie jest on zamknięty.
Dopełnieniem naszej wyprawy rowerowej będzie zwiedzanie Muzeum im. Jacka Malczewskiego.
Ma ono w swojej ofercie nie tylko stałe wystawy, ale także ekspozycje czasowe. Po wizycie w Muzeum Wsi Radomskiej w „Malczewskim” warto zwiedzić wystawę poświęconą artyście - „Jacek Malczewski 1854-1929”, a także „Galerię malarstwa polskiego XIX i XX wieku”.
Siedzibą muzeum jest dawne Kolegium Pijarów, które zostało wybudowane w XVII wieku według projektu Antoniego Solariego. W późniejszym czasie było rozbudowywane w stylu klasycystycznym. Pijarzy prowadzili w Radomiu szkołę na bardzo wysokim poziomie, w której można było zdobyć wykształcenie elementarne i średnie. Zamknięto ją po upadku powstania listopadowego, a w 1845 r. w gmachu otwarto Gimnazjum Gubernialne Radomskie. Ukończyło je wielu wybitnych Polaków, w tym kardynał Mieczysław Ledóchowski, Tytus Chałubiński, Walery Przyborowski, Jacek Malczewski. W kompleksie zabudowań kolegiackich zachował się również dawny kościół św. Jana Kantego. Obecnie czteroskrzydłowy gmach jest siedzibą Muzeum im. Jacka Malczewskiego, które zaprasza do zwiedzania zarówno ekspozycji stałych, jak i czasowych.
Ekspozycje stałe – Malczewski, malarstwo XIX/XX wiek
Galeria malarstwa polskiego XIX i XX w.
Galeria malarstwa polskiego to kolejna odsłona wystawy udostepnianej od wielu lat w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. Na ekspozycji prezentujemy 64 prace, które ilustrują rozwój malarstwa polskiego poprzez prace wybitnych artystów tworzących w drugiej połowie XIX i pierwszej połowie XX wieku.
Galerię rozpoczynają artyści, których działalność rozsławiła nie tylko na polu twórczym, ale i pedagogicznym. Środowisko warszawskie drugiej połowy XIX w. reprezentuje wieloletni profesor Szkoły Rysunku Wojciech Gerson, natomiast w Krakowie niepodważalnym autorytetem jest zarządzający Szkołą Sztuk Pięknych, ojciec malarstwa historycznego, Jan Matejko. Z Warszawą związane są również postacie takich malarzy, jak Franciszek Kostrzewski, twórca pejzaży, scen rodzajowych, czy ilustracji i karykatur do ówczesnej prasy, a także popularny portrecista oraz autor scen historycznych Józef Simmler. Kolejną znaczącą grupą są monachijczycy, wśród których pokazujemy prace Antoniego Kozakiewicza, Michała Gorstkina Wywiórskiego, Włodzimierza Łosia, Stanisława Wolskiego, Maksymiliana Gierymskiego i Władysława Maleckiego. Prezentujemy portrety autorstwa Olgi Boznańskiej, artystki kształconej również w Monachium, ale identyfikowanej głównie ze sztuką polskiego modernizmu przełomu XIX i XX wieku.
Młoda Polska to przede wszystkim prężnie działające środowisko artystów związanych z Krakowem. Pokazujemy prace Juliana Fałata, reformatora Akademii Sztuk Pięknych, oraz grona pedagogów związanych z tą uczelnią: Leona Wyczółkowskiego, Wojciecha Weissa, Kazimierza Sichulskiego, czy ucznia Matejki - Józefa Mehoffera.
Ważnym wyznacznikiem Młodej Polski jest właśnie malarstwo pejzażowe, także secesyjne, włoskie krajobrazy Edwarda Okunia. Prezentujemy również obrazy Włodzimierza Tetmajera ilustrujące fascynację życiem i obyczajami chłopów z podkrakowskiej wsi. Malarstwo krakowskiej Grupy Pięciu reprezentują obrazy Witolda Wojtkiewicza, Wlastimila Hofmana i Jana Rembowskiego. Na wystawie znalazły się również portrety pędzla Władysława Podkowińskiego, konsekwentnego impresjonisty na gruncie polskim, a także Józefa Pankiewicza, który - po epizodzie impresjonistycznym - postrzegany jest przede wszystkim jako patron kapistów.
Awangardowe malarstwo okresu międzywojennego ilustrują martwe natury Henryka Stażewskiego i Aleksandra Fałowskiego. Polski formizm, którego teoria wyrosła na gruncie zachodnich zjawisk w sztuce: kubizmu, futuryzmu i ekspresjonizmu, możemy oglądać m.in. w portretach Zbigniewa Pronaszki, Tytusa Czyżewskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Na ekspozycji obecne jest też nazwisko wielkiej indywidualności międzywojennego Zakopanego i Warszawy, Zofii Stryjeńskiej.
Wystawa oparta jest przede wszystkim na zbiorach własnych Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, depozytach Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz pracach pochodzących z kolekcji prywatnych.
„Jacek Malczewski 1854 - 1929”
Ekspozycja poświęcona jest twórczości patrona muzeum – Jacka Malczewskiego, artysty urodzonego w Radomiu (ur. 1854 r., zm. 1929 r. w Krakowie), najznamienitszego przedstawicielela symbolizmu w malarstwie polskim.
Prezentujemy najbardziej charakterystyczne dla twórczości artysty prace alegoryczno-symboliczne, do których należą najsłynniejsze z naszych zbiorów: Zatruta studnia z chimerą, Autoportret z Muzą, Zatruta studnia z autoportretem.
Znaczące miejsce na wystawie zajmują wspomniane już portrety własne artysty i jego najbliższych: rodziców, sióstr – Bronisławy i Heleny, żony oraz dzieci – Julii i Rafała. Należą do nich także wizerunki przyjaciół, bądź osób stanowiących ówczesną elitę społeczno-kulturalną polskiego narodu. Części z nich towarzyszą postacie lub sceny zaczerpnięte z mitologii starożytnej, które, umieszczone w tle, stanowią częsty element portretowej twórczości Malczewskiego.
Ekspozycję uzupełniają klasyczne tematy w malarstwie, takie jak akt i pejzaż, a także sceny zainspirowane historią Polski.
Prace prezentowane na wystawie to przede wszystkim malarstwo olejne pochodzące ze zbiorów własnych muzeum, a także z kolekcji prywatnych.
Na wystawie pokazywane są prace przekazane muzeum w darze przez Krystynę i Krzysztofa Malczewskich (Głowa Chrystusa, Portret syna Rafała z żoną oraz Portret Rafała z gołąbkami) oraz Edwarda Kossoya (Mężczyzna z laską pasterską), a także prace, których zakup został dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Po bitwie, Scena symboliczna - Młodość Moja).
Jacek Malczewski jest rdzennie radomskim malarzem. O Malczewskich, przodkach artysty z Malczewa, wspominał już Jan Długosz w Liber beneficiorum. Sam artysta z nostalgią wspominał swoje młodzieńcze lata spędzone w mieście nad Mleczną i w Wielgiem, w majątku wuja Feliksa Karczewskiego.
Średni czas zwiedzania: 2-3 godz.
Łączny czas trasy to ok. 6 godz.
Na Fontannach
W lokalu "Na Fontannach" można za dnia kupić kawę lub herbatę i zjeść ciasto ze znajomymi. Wieczorem jednak miejsce to zmienia się w klub z prawdziwego zdarzenia - tętniący, żywy, wibrujący lokal, który zdobył bardzo dobrą renomę wśród radomian. Zapewnia on sprawną obsługę barmanów spełniających prawie wszystkie "zachcianki" klientów.
Cafe Parkowa
Restauracja zanurzona w zieleni jest jak statek na morzu kwiatów, a karta dań zainteresuje nawet wybrednego podróżnika. Przebogata jest oferta piw (ze znanym już w kraju „Piwem Szlachetnym z Parkowej”) oraz drinków opartych na sokach ekologicznych pochodzących z okolic Radomia.
