Pierwszym punktem na trasie naszego zwiedzania jest Muzeum im. Jacka Malczewskiego, które znajduje się przy rynku w centrum miasta. Siedzibą Muzeum jest dawne Kolegium Pijarów, które zostało wybudowane w XVII wieku według projektu Antoniego Solariego, a później było rozbudowywane w stylu klasycystycznym. Pijarzy prowadzili w Radomiu szkołę na bardzo wysokim poziomie, w której można było zdobyć wykształcenie elementarne i średnie. Zamknięto ją po upadku powstania listopadowego, a w 1845 r. w gmachu otwarto Gimnazjum Gubernialne Radomskie. Ukończyło je wielu wybitnych Polaków, w tym kardynał Mieczysław Ledóchowski, Tytus Chałubiński, Walery Przyborowski i Jacek Malczewski. W kompleksie zabudowań kolegiackich zachował się również dawny kościół św. Jana Kantego.
Obecnie czteroskrzydłowy gmach jest siedzibą Muzeum im. Jacka Malczewskiego, które zaprasza do zwiedzania wystawy poświęconej Jackowi Malczewskiemu. W tym miejscu odbędzie się wykład (wcześniej umówiony) na temat życia i twórczości tego artysty. Tuż obok muzeum znajduje się płatny parking, będący dużym udogodnieniem dla przyjeżdżających.
„Jacek Malczewski 1854 - 1929”
Ekspozycja poświęcona jest twórczości patrona muzeum – Jacka Malczewskiego, artysty urodzonego w Radomiu (ur. 1854 r., zm. 1929 r. w Krakowie), najznamienitszego przedstawiciela symbolizmu w malarstwie polskim. Prezentowane są najbardziej charakterystyczne dla twórczości artysty prace alegoryczno-symboliczne, do których należą najsłynniejsze z naszych zbiorów: Zatruta studnia z chimerą, Autoportret z Muzą, Zatruta studnia z autoportretem.
Znaczące miejsce na wystawie zajmują wspomniane już portrety własne artysty, jak również jego najbliższych: rodziców, sióstr – Bronisławy i Heleny, żony oraz dzieci – Julii i Rafała. Należą do nich także wizerunki przyjaciół, bądź osób stanowiących ówczesną elitę społeczną i kulturalną polskiego narodu. Części z nich towarzyszą postacie lub sceny zaczerpnięte z mitologii starożytnej, które, umieszczone w tle, stanowią częsty element portretowej twórczości Malczewskiego. Ekspozycję uzupełniają klasyczne tematy w malarstwie, takie jak akt i pejzaż, a także sceny zainspirowane historią Polski.
Prace prezentowane na wystawie to przede wszystkim malarstwo olejne pochodzące ze zbiorów własnych muzeum, a także z kolekcji prywatnych. Na wystawie pokazywane są prace przekazane muzeum w darze przez Krystynę i Krzysztofa Malczewskich (Głowa Chrystusa, Portret syna Rafała z żoną oraz Portret Rafała z gołąbkami) oraz Edwarda Kossoya (Mężczyzna z laską pasterską), a także prace, których zakup został dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Po bitwie, Scena symboliczna - Młodość Moja).
Jacek Malczewski jest rdzennie radomskim malarzem. O Malczewskich, przodkach artysty z Malczewa, wspominał już Jan Długosz w Liber beneficiorum. Sam artysta z nostalgią wspominał swoje młodzieńcze lata spędzone w mieście nad Mleczną i w Wielgiem, w majątku wuja Feliksa Karczewskiego.
Czas trwania wykładu to ok. 1 godzina.
Po wykładzie udajemy się na spacer śladami Jacka Malczewskiego. Jednym z ważnych miejsc związanych z artystą jest kościół farny św. Jana Chrzciciela. Znajduje się on w odległości 10-20 minut drogi od muzeum. Mamy dwie możliwości dotarcia do światyni: krótsza droga, która zajmuje mniej niż 10 minut, prowadzi prosto ulicą Grodzką aż do samego kościoła, a nieznacznie dłuższa, druga opcja to przejście ulicą Małą i Wałową do skwerku, przy którym znajduje się fara. Idąc drugą drogą, możemy podziwiać odrestaurowane mury zamku królewskiego oraz tablicę upamiętniającą podpisanie konstytucji Nihil novi, a także miniaturowy model dawnego zamku królewskiego.
Kościół został wybudowany w XIV wieku przez króla Kazimierza Wielkiego w stylu gotyckim. Dawniej z jego wieży grany był hejnał miejski. W latach 1630-1633 dobudowano późnorenesansową kaplicę Kochanowskich. Świątynia została przebudowana na początku XX wieku przez Józefa Piusa Dziekońskiego, autora radomskiej katedry. Warto zwrócić uwagę na styl budowli. Charakterystyczne okienne łuki, czerwona cegła i sklepienie krzyżowo-żebrowe ukazują kunszt gotyckiego stylu, który zachował się do czasów dzisiejszych. W tym kościele ochrzczono wielu znanych Polaków, m.in. Jacka Malczewskiego i Tytusa Chałubińskiego. W środku znajdują się tablica z informacją o Malczewskim oraz stara chrzcielnica. Warto także zwrócić uwagę na teren wokół światyni. Na placu znajdują się 3 posągi: kamienny krzyż, XIX-wieczna rzeźba Chrystusa u słupa oraz posąg św. Jana Nepomucena. Niestety, bardzo trudno jest zajrzeć do wnętrza kościoła, gdyż przeważnie jest on zamknięty.
Czas zwiedzania to ok. 20 do 30 minut.
Kolejnym punktem na trasie wycieczki jest zespół klasztorny Ojców Bernardynów, z którym związana była rodzina Malczewskich. Aby dojść w to miejsce, musimy kierować się ulicą Rwańską, znajdującą się po drugiej stronie kościoła, w stronę ulicy Żeromskiego.
Tuż za rogiem znajdują się kościół i klasztor Ojców Bernardynów, do którego prowadzi brama z rzeźbą upadającego Chrystusa. Zarówno kościół, jak i klasztor zostały wybudowane w stylu późnogotyckim z charakterystycznymi ostro zakończonymi łukami. Jest to jeden z kilku najlepiej zachowanych kompleksów klasztornych w Polsce i najcenniejszy zabytek Radomia. Swoją wyjątkowością przyciągał nie tylko polskich królów, lecz także wielu sławnych Polaków, m.in. Tadeusza Kościuszkę, Józefa Poniatowskiego czy Dionizego Czachowskiego. W dzień przed wybuchem powstania styczniowego klasztor stanowił główny ośrodek działalności patriotycznej w Radomiu. W ołtarzu głównym znajduje się grupa wykonanych w drewnie gotyckich pasji autorstwa Wita Stwosza (m.in. Chrystus ukrzyżowany, Matka Boska Bolesna i św. Jan Ewangelista). Na uwagę zasługują także średniowieczne stalle, krużganek klasztorny i wirydarz. Znajduje się tu również sarkofag płk Dionizego Czachowskiego. Jest to unikatowy obiekt w skali Polski. Zwiedzający mają także możliwość uczestniczenia we mszy świętej.
W tym miejscu możemy spędzić ok. 20-30 minut.
Następnie udajemy się wzdłuż ulicy Malczewskiego do jego domu i pomnika. Dojście zajmie nam niecałe 10 minut. Na kamienicy z numerem 8 została umieszczona tablica informacyjna, ponieważ nie udało się zachować domu, w którym urodził się artysta.
Kilka metrów dalej, na małym skwerku przed Resursą Obywatelską, znajduje się pomnik Jacka Malczewskiego wykonany według projektu Stanisława Radwańskiego. To znany punkt na trasie wycieczek szkolnych i nie tylko. Obok pomnika rośnie jeden z trzech „dębów wolności” zasadzonych w dniu odzyskania niepodległości przez Polskę. Tuż za Resursą Obywatelską mieści się „Uliczka Tradycji”, projekt, który ma przybliżyć życie radomian z okresie międzywojnia, w latach 20. i 30. XX wieku. Dzięki tej inicjatywie można zobaczyć, jak wyglądały w tamtych czasach okoliczne kamienice, m.in. dom Jacka Malczewskiego. Dwa wrześniowe dni każdego roku wypełniają zabawa, retrospekcje i niezwykłe podróże w czasie - wszystko za sprawą "Uliczki Tradycji".
Czas na przejście ulicą Malczewskiego i powrót do samochodu to ok. 30 minut.
Na Fontannach
W lokalu "Na Fontannach" można za dnia kupić kawę lub herbatę i zjeść ciasto ze znajomymi. Wieczorem jednak miejsce to zmienia się w klub z prawdziwego zdarzenia - tętniący, żywy, wibrujący lokal, który zdobył bardzo dobrą renomę wśród radomian. Zapewnia on sprawną obsługę barmanów spełniających prawie wszystkie "zachcianki" klientów.
Cafe Parkowa
Restauracja zanurzona w zieleni jest jak statek na morzu kwiatów, a karta dań zainteresuje nawet wybrednego podróżnika. Przebogata jest oferta piw (ze znanym już w kraju „Piwem Szlachetnym z Parkowej”) oraz drinków opartych na sokach ekologicznych pochodzących z okolic Radomia.
Cmentarz, stawy, pozostałości dworku, ptaszarnia, dwa nagrobki rodziny Karczewskich (to u nich gościł Malczewski)
Idąc dalszym śladem Malczewskiego, udajemy się do samochodu i ruszamy w drogę do miejscowości Wielgie – miejsca, w którym twórca spędził dzieciństwo. Droga zajmuje nam ok. 1h (kierujemy się w stronę Skaryszewa). Na miejscu mamy możliwość zwiedzenia XVIII-wiecznego parku, w którym znajduje się 600-letni dąb - pomnik przyrody i miejsce zabaw małego Jacka. Dodatkowo można tu zobaczyć pozostałości kurnika, czyli tzw. ptaszarnię, oraz dom wuja artysty, w którym przyszły twórca spędzał czas. To tutaj nauczył się polskości, wrażliwości na polski krajobraz i rodzimy folklor. Miały one duży wpływ na jego późniejszy sukces. Krajobrazy tych okolic zostały uwiecznione na wielu obrazach Malczewskiego, które mogliśmy podziwiać w muzeum jego imienia.
W Wielgiem możemy spędzić ok. 1 h.
Ostatnim punktem na trasie spotkań z Malczewskim jest Muzeum Wsi Radomskiej, która była inspiracją wielu jego obrazów.
Odwiedzając Muzeum Wsi Radomskiej, poczuć można klimat XIX-wiecznej wsi, która często dawała artyście natchnienie. W radomskim skansenie warto choćby zobaczyć dzwonnicę z Wielgiego, miejscowości tak szczególnej dla malarza. Dzwonnica ta to obiekt wyjątkowy dla regionu radomskiego, majstersztyk rzemiosła ciesielskiego i cenny przykład budownictwa kościelnego. Siedemnastometrowy budynek swoimi rozwiązaniami konstrukcyjnymi dorównuje najważniejszym tego typu zabytkom architektury drewnianej w Polsce.
Dzwonnicę z Wielgiego można oglądać m.in. na obrazie Nasza Matka namalowanym przez Jacka Malczewskiego w 1903 roku.
Czas pobytu w muzeum to ok. 1h.
Niezwykła podróż z Jackiem Malczewskim pozwoli nam nie tylko poznanie życiorysu wielkiego artysty, lecz także na podziwianie niezwykłych krajobrazów i zabytków architektury regionu radomskiego. Czas przewidziany na tę trasę to ok. 6 h.
